|
|
RUCH W ROZWOJU UCZNIÓW Z GŁĘBSZĄ NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIĄ INTELEKTUALNĄ
Ruch jest ważnym czynnikiem rozwoju, szczególnie u dzieci upośledzonych umysłowo.Stanowi postawę szeroko rozumianego usprawniania dzieci z głęboką niepełnosprawnością umysłową. Złożoność i przewlekły charakter zagadnienia wymaga od osób pracujących z takimi dziećmi, dużego zaangażowania, aby stale urozmaicać i wzbogacać swoje działania, zarówno mające na celu szeroko pojęte usprawnienia jak i rozpoznawanie napotkanych problemów. Funkcje psychiczne i funkcje ruchowe, są dwoma podstawowymi elementami aktywności społecznej i zachowania człowieka. Obie, obecne w chwili narodzin, ewoluują i rozwijają się w trakcie dzieciństwa. Ściśle powiązane na początku, zostają następnie integrowane w sposób bardziej hierarchiczny i zróżnicowany w poszczególnych sferach rozwoju. Jedne i drugie podlegają jednak wzajemnym interakcjom, które mimo ich specyficznego charakteru łączą je ze sobą. Między warunkami zewnętrznymi jakiegoś aktu, a warunkami subiektywnymi ruch przestaje być zwykłym mechanizmem wykonawczym. Każdy etap, każdy stopień jego organizacji, jest bezpośrednim wyrazem stosunków panujących między jednostką a środowiskiem. Należy to do struktury życia psychicznego. W naszym przypadku chodzi o systematyczne „stawianie czoła” rozmaitym zaburzeniom i syndromom psychoruchowym występującym u dzieci upośledzonych umysłowo na skutek ich poważnych deficytów organicznych związanych z upośledzeniem umysłowym. Zawarte są w nich niezręczności, synkinezja (współruchy), paratonie (zmienne napięcie mięśni) tworzące konstytucjonalny stan nierównowagi ruchowej. Istnieje wiele technik rehabilitacyjnych stosowanych w zaburzeniach psychoruchowych. Można zauważyć, że większość dzieci wyciąga korzyści jedynie z pracy mobilizującej wszystkie środki którymi dysponują. Z pracy, której wyniki są natychmiastowe i namacalne. Krótko mówiąc, wychowanie fizyczne i psychoruchowe pozwala z pewnością na osiągnięcie bardzo powolnych, ale konkretnych efektów.
Literalizacja
Ogromne trudności sprawia dziecku rozróżnienie strony prawej od lewej. Wynikają z tego wahania w ruchach, niezręczność, brak precyzji, co w konsekwencji potęguje lęk. Także dominacja w zakresie lateralizacji może być różna dla rąk, stóp, oczu, dlatego dzieci doświadczają wielkich trudności w „uporządkowaniu własnej przestrzeni”.
Koordynacja sensoryczno – motoryczna
Ruchy dowolne wykonywane kończynami czy innymi częściami ciała, są kierowane przez różne partie mózgu, a kontrolowane przez wzrok, słuch, zmysł równowagi, zmysł dotyku, do których dołączają się czynniki emocjonalne i efektywne. Krótko mówiąc niemożliwe jest wypracowanie ruchu w oderwaniu od jego kontekstu, zwłaszcza u dzieci niezdolnych do skoncentrowania się na jednej czynności. Zanim dziecko nauczy się dostosowywać do zmiennych warunków narzucanych przez otaczający je świat, musi nauczyć się panować nad swoim ciałem i koordynować swoje ruchy.
Przystosowanie umysłowe (zrozumienie)
Nawet sprawne dziecko, zdolne posługiwać się własnym ciałem, może stanąć bezradnie wobec nowego zadania. Niepowodzenie takie zdarza się zwłaszcza wtedy, gdy liczne podstawowe ruchy trzeba ze sobą połączyć, by doprowadzić do zamierzonego celu. „Niezręczność” przejawia się wtedy jako niemożność koordynacji umysłowej, która stanowi jedną z cech charakteryzujących dzieci upośledzone lub chorych umysłowo. Występuje tu przede wszystkim niezdolność przewidywania dokładnej kolejności ruchów i uprzedzania ruchu, który następuje po wykonywanej właśnie czynności. Właśnie to łączenie się ruchów, tę antycypację przygotowujemy, wpisując gest po geście w ciąg ruchów składających się na złożony akt. Oznacza to, że program wychowania psychoruchowego i fizycznego musi być opracowany przy ścisłej współpracy z lekarzami specjalistami, a nie jedynie z psychiatrami. Program wychowania fizycznego dla dzieci głębiej upośledzonych umysłowo musi być dostosowany do każdego dziecka pod względem fizycznym, fizjologicznym i emocjonalnym.
Nauczyciel w dużej mierze bazuje na naśladownictwie ruchowym i statycznym. Wzorce ruchowe nauczyciela, wspierane poleceniami i wyjaśnieniami słownymi, stanowią dominantę metody pracy w początkowym okresie, a w przypadku niektórych dzieci, szczególnie upośledzonych w stopniu głębokim, także w kolejnych latach.
Reasumując należy stwierdzić, że pewne grupy zabaw, zabawy ruchowe i ćwiczenia gimnastyczne angażują duże grupy mięśniowe, szybko rozgrzewają organizm, wydatnie pobudzają pracę serca i płuc. Mają ogromny wpływ na rozwój dziecka, doskonalą poszczególne czynności ruchowe, wyrabiają zręczność, szybkość, wytrzymałość, siłę i odwagę, co jest szczególnie ważne u dzieci upośledzonych umysłowo. Rozwijanie ruchowe to bezsporna korzyść dla dziecka, jego rozwoju psychofizycznego, dla jego rodziców w dążeniu do chociażby częściowego dostosowania do otaczającej nas rzeczywistości.
Grzegorz Sommerfeld
|
|
